Petrol, küresel enerji arzında hâlâ temel kaynaklardan biri olma özelliğini sürdürmektedir. Ancak enerji dönüşümünün ivme kazanması, çevresel kaygılar, elektrikli araçların yükselişi ve enerji güvenliği sorunları, petrol sektörünü stratejik bir değişim sürecine zorlamaktadır. IEA’nın 2025 yılına ilişkin Oil 2025 raporu, bu dönüşümün ekonomik, teknolojik ve jeopolitik etkilerini detaylandırarak sektörün yönelimlerine ışık tutmaktadır.

Petrol talebi 2023’te zirveye yaklaşmış ve özellikle gelişmiş ekonomilerde yatay bir seyir izlemeye başlamıştır. Elektrikli araçların yaygınlaşması, biyoyakıtların büyümesi ve enerji verimliliği politikalarının etkisiyle OECD ülkelerinde petrol talebi 2023 sonrası düşüşe geçmiştir. Buna karşılık, Hindistan, Çin ve Afrika’da talep artışı devam etmektedir. Rapora göre küresel petrol talebi 2025 itibariyle günlük 103 milyon varil civarında seyretmektedir .

Üretim tarafında ise ABD, Suudi Arabistan ve Rusya liderliğini sürdürmektedir. ABD kaya petrolü üretiminde teknolojik ilerlemeler sayesinde güçlü bir büyüme sergilemiş; 2023-2025 arasında arz artışının %50’sinden fazlası ABD kaynaklı olmuştur. Ancak yatırım yetersizliği, politik riskler ve karbon nötr hedeflerine bağlı kısıtlamalar, uzun vadede üretim istikrarını tehdit etmektedir .

Petrol Yatırımlarında Yeniden Konumlanma

Rapora göre upstream yatırımlarda 2023’te yaklaşık %15’lik bir artış yaşanmıştır. Ancak bu yatırımların büyük kısmı kısa vadeli, düşük riskli projelere yöneliktir. Karbon fiyatlamaları, sürdürülebilirlik standartları ve yatırımcı baskıları, şirketleri yeni sahalardan çok mevcut rezervlerin geliştirilmesine yönlendirmiştir. Ayrıca enerji şirketleri portföylerini çeşitlendirme eğilimindedir; BP, TotalEnergies, Shell gibi şirketler hidrojen, yenilenebilir enerji ve karbon yakalama teknolojilerine yatırım yapmaktadır .

Jeopolitik Riskler ve Tedarik Zinciri Zorlukları

Petrol piyasaları halen jeopolitik gelişmelere oldukça duyarlıdır. Orta Doğu’da süregelen istikrarsızlıklar, Rusya-Ukrayna savaşı, İran yaptırımları gibi unsurlar fiyat oynaklığını artırmaktadır. Özellikle Asya piyasalarına yönelen tanker rotalarında artan sigorta maliyetleri ve enerji güvenliği kaygıları, ülkeleri stratejik rezervlerini artırmaya yöneltmiştir.

Ayrıca rafineri kapasitesindeki bölgesel dengesizlikler, tedarik zincirlerinde darboğazlar yaratmaktadır. Avrupa ve Kuzey Amerika rafinaj kapasitesinde düşüş gözlenirken, Çin, Hindistan ve Ortadoğu yeni kompleks rafineri yatırımlarıyla öne çıkmaktadır .

Karbonsuzlaşma ve Petrol Sektörüne Etkisi

Net sıfır emisyon hedefleri bağlamında petrol sektörünün uyum sağlaması bir zorunluluk haline gelmiştir. IEA, 2030’a kadar petrol talebinde kayda değer bir azalma olmaması durumunda, 1,5°C hedefinin risk altında olacağını vurgulamaktadır. Bu çerçevede karbon yoğun üretim süreçleri baskı altına alınmakta, çevresel regülasyonlar sıkılaşmakta ve finansman koşulları zorlaşmaktadır.

Ayrıca karbon yakalama ve depolama (CCS) teknolojileri, petrol üreticileri için bir çıkış yolu olarak görülmektedir. Ancak bu teknolojilerin ticari ölçekte yaygınlaşması için maliyetlerin düşmesi ve politika desteğinin artması gerekmektedir .

Geleceğe Yönelik Beklentiler

IEA’ya göre petrolün enerji karışımındaki payı uzun vadede azalsa da, petrokimya, denizcilik ve havacılık gibi sektörlerde vazgeçilmezliğini sürdürecektir. Bununla birlikte sektörün stratejik dönüşüm geçirmesi kaçınılmazdır. Bu dönüşüm; teknolojik inovasyon, düşük karbonlu üretim modelleri, entegre enerji çözümleri ve çevreyle uyumlu iş modelleriyle mümkün olacaktır.

Petrol sektörü, küresel enerji sistemi içindeki merkezi rolünü korurken, iklim değişikliğiyle mücadele ve enerji güvenliği ekseninde yeniden şekillenmektedir. IEA'nın verileri, petrol piyasalarının sadece arz-talep dengesine değil, aynı zamanda yatırım eğilimlerine, jeopolitik risklere ve çevresel baskılara da duyarlı hale geldiğini göstermektedir. Bu bağlamda, esnek, inovatif ve sürdürülebilir yaklaşımlar geliştiren ülkeler ve şirketler gelecekte rekabet avantajı elde edecektir.